اطفاء حریق

با توجه به اهمیت موضوع و با فهم اینكه در آغاز آتش سوزی آتش بسیار كوچك می باشد كه به علت عدم كنترل و اقدام به موقع و سریع در اطفاء گسترده میگردد . لذا در نظر داریم شما دوستان عزیز را با روشهای مقدماتی اطفاء حریق آشنا نماییم تا در صورت بروز حریق آمادگی لازم را داشته باشید.

        تعاریف

1-    حریق : یك واكنش اكسیداسیون گرمازا است كه گرمای حاصل از این آزاد سازی به صورت حریق مشهود است

2-    نقطه آتش زنی : دمایی كه باعث گرم شدن ماده قابل احتراق تا تبخیر آن جهت تركیب مواد قابل اشتعال با اكسیژن می گردد

3-    درجه آتش گیری : دمایی كه باعث تبخیر مداوم ماده جهت ادامه حریق می گردد این حرارت بخار كافی برای ادامه حریق تولید می شود .

4-    خود به خود سوزی : آتش گیری مواد همیشه نیاز به جرقه یا شعله ندارد بلكه در درجات حرارت معینی و پس از رسیدن مواد به درجه آتش گیری در واكنش شیمیایی بین مواد و یا بالا رفتن تراكم گازهای ارگانیسمی ممكن است خود بخود سوزی اتفاق بیافتد .

5-    انفجار: آزاد سازی انرژی بصورت ناگهانی و سریع می باشد و تفاوت آن با اشتعال در سرعت تولید انرژی است نه میزان تولید انرژی

ماهیت حریق عوامل موثر در ایجاد آتش سوزی متعدد می باشد ولی برای ایجاد آتش وجود سه عامل زیر كه به مثلث حریق معروف است ضروری است و در صورت حذف تنها یكی از آنها ادامه حریق ممكن نیست .

 حریق

الف : اكسیژن : میزان اكسیژن موجود در هوا در شرایط طبیعی 21% است اگر میزان آن به زیر 15% برسد آتش خاموش می شود . ب : مواد سوختنی : تمام موادی كه قابلیت سوختن داشته باشند ماده سوختنی تلقی می شوند این مواد می توانند مایع ، جامد و یا گاز باشند . سرعت سوختن و گسترش شعله در مواد مختلف متفاوت است. ج: حرارت برای شروع حریق وجود حرارت الزامی است كه این حرارت می تواند توسط سیگار جریان برق ، جرقه ،‌الكتریسیته ساكن و غیره تامین گردد حرارت لازم در مطالعه آتش گیری مواد با دو اصطلاح نقطعه آتش زنی ودرجه آتش گیری تعریف می گردد كه در بالا به آن اشاره شد .

فازهای حریق :

–       فاز اول ( شروع حریق )   در این مرحله اكسیژن كافی در دسترس است ، گسترش حریق در این مرحله تصاعدی بوده و در مدت كمتر از نیم ساعت حریق به اوج خود می رسد

. –       فاز دوم ( سوختن آزاد ) در این مرحله بدلیل اختلاف دما ، هوای بیرون به داخل آتش كشیده می شود . در این فاز به تدریج درصد اكسیژن كاهش پیدا كرده و به حدی می رسد كه حریق بدون شعله می شود ، تداوم فاز دوم حریق بسته به وسعت فضا ، سوخت و هوا می تواند از یك ساعت تا چندین روز ادامه داشته باشد .

–       فاز سوم ( سوختن كند ) وسعت حریق در این فاز كمتر شده و مراكز حریق تبدیل به نقاط منفعل می شود .   نكته مهم در این فاز تراكم زیاد گازها است در پایان این مرحله ماده سوختنی  تبدیل به زغال و خاكستر شده و حریق خاموش می شود .

–       فاز چهارم ( فاز بازگشت ) این فاز الزاما” در تمام حریق ها اتفاق نمی افتد اختلاط گازهای قابل احتراق ناشی از حریق با هوا باعث بازگشت مجدد شعله می شود . در عملیات اطفاء حریق پس از خاموش كردن آتش باید یك تیم عملیاتی برای مبارزه با بازگشت آتش یك تا دو ساعت در محل باقی بمانند.

اقدامات پیشگیرانه قبل از حریق :

1-         طراحی مناسب تاسیسات و تجهیزات (تاسیسات و تجهیزات با اهداف متناسب باشد).

2-         انتخاب ونصب تجهیزات متناسب با طراحی .

3-     رعایت نكات ایمنی و فرایندهای خطرناك : فرایندهای خطرناك مجموعه پروسه های شیمیایی كه در آن پروسه های فرایندی مقداری گاز قابل اشتعال در محیط ایجادشود ( مثل یونیزاسیون ، الكلاسیون ).

4-     استفاده از شیوه های مهندسی در كاهش آلاینده های خطرناك (گازها ، بخارات قابل اشتعال و انفجار )مانند تهیه موضعی ، تهویه عمومی ، نصب هواكش های ایمن و كنترل اتصالات ، محل های نشتی مانند والو ، اتصالات .

5-   كنترل منابع جرقه : درپروسه های خطرناك منابع جرقه از قبیل روشنایی ها ، اصطكاك ها ، تسمه های دوار ، چرخ دنده ها ، ضربه ها ، استارت ها ، فیوزها ، هواكش گرمازا ، سرعت خروج گاز، سیگار ، لباسهای پشمی ، كانكتورها ، كلید و پریزها ، منانبع جرقه را از طریق ایزولاسیون و كاهش سطح  انرژی می توان كنترل كرد.

6-   رعایت دستور العمل های اجرائی تعیین شده : دستورالعمل ها قاطع و صریح  باشد ، كارها به دلخواه صورت نگیرد.

7-   به كارگیری كاشفهای گاز Gas Detection system .

رانینگ كارت :

داشتن اطلاعات قبلی از وضع ساختمان های محل مسئولیت ضروری است تا مطمئن شویم كه اگر آتش سوزی اتفاق افتاد آتش نشانی كافی و موثری تدارك دیده شده است . نقشه ها و نوشته هایی باید بوجود آورد كه در آن شرح داده شده باشد كه چطور به ساختمانی كه آتش گرفته  دسترسی پیدا كرد وتمام نفرات می باید با این برنامه بخوبی آشنا باشند  اساس برنامه های پیش بینی شده درست كردن رانینگ كارت است  كه برای هر ساختمان تنظیم می شود و دارای اطلاعات ذیل می باشد .

1-         شماره ساختمان یا اسم آن و محل ساختمان

2-         بهترین راه رسیدن به ساختمان و یك راه دوم

3-         خطرات ویژه آتش سوزی و MSDS مواد موجود

4-         محل سوئیچ اصلی جریان برق و شیرهای گاز ، سوخت و آب

5-         نقشه ساده ساختمان كه نشان دهنده تمام درها و پنجره های ساختمان است .

6-         نوع ساختمان از نظر مصالح

7-         محل شیر آتش نشانی

8-         ساختمان ها و محل های خطرناك همجوار

9-         مشخص نمودن ( محلهای تجمع ایمن M.P )

علل بروز حریق عوامل متعددی باعث ایجاد حریق می شود كه مهمترین آنها عبارتند از :

1-    آتش گیری مستقیم

2-   افزایش تدریجی دما : مثال در یك توده زغال سنگ

3-   واكنشهای شیمیایی : مثال  تركیب آب با اسید

4-  اصطكاك : مالش دو جسم آتش گیر

5-   تمركز پرتوهای مرئی ونامرئی

6-   الكتریسیته جاری و ساكن

7-   صاعقه

8-   انفجار

 عوامل موثر بر گسترش حریق :

1-     افزایش دسترس حریق به اكسیژن : هر چه جریان هوا بیشتر باشد حریق گسترش بیشتری پیدا می كند.

2-     سطح ماده سوختنی : هر چه پراكندگی مواد سوختنی بیشتر بوده و سطح ماده قابل احتراق گسترده باشد ، شدت حریق افزایش می یابد ؛ گسترش حریق در سطح عمودی بیشتر از سطح افقی است .

3-     ثبات شیمیایی مواد سوختنی : هرچه ثبات ماده از نظر حالت و تركیب شیمیایی كمتر باشد برشدت حریق می افزاید .    منابع حریق :

1-      چراغ ها

2-      حرارت ناشی از هر منبع گرمایی مانند لوله های آب داغ، دیگهای داغ ، آتشهای بدون حفاظ ، گرم كنندهای برقی

3-      تهویه : بدلیل گرمای ناشی از اصطكاك پروانه هایی كه به خوبی سرویس و نگهداری نمی شوند .

4-      آتش ناشی از سیگار و كبریت

5-      ابزارهای برقی(موتور ، كلید و … )

6-      ماشین الات برقی و غیر برقی

محصولات خطرناك حریق : آمار نشان می دهد كه 53% قربانیان آتش سوزی استنشاق كنندگان محصولات آن هستند . عمده ترین این محصولات بشرح ذیل می باشد .

1-    گازها و بخارات سمی: عمده ترین گازها و بخارات حاصل از حریق عبارتند از : مونوكسید كربن ، دی اكسید نیتروژن ، آمونیاك ، بخارات كلراید  و… می باشد .

2-      ذرات و دود : اصولا” ذرات در اثر احتراق ناقص و در دمای پایین ایجاد می گردد .

3-      شعله : شدت گرمای آن به میزان اكسیژن و رنگ آن بستگی به نوع ماده سوختنی  دارد .

4-     گرما : بیشترین محصول حریق می باشد اغلب در هنگام گسترش حریق دما به c °700 ( درجه سانتی گراد ) می رسد

 

چگونگی انتشار و انتقال حریق :

1-      هدایت : این روش توسط دیوارها ، سطوح ما بین مواد احتراقی ، فلزات و … صورت می پذیرد .

2-      جابجایی : هوای بسیار گرم در داخل بنا می تواند باعث حریق های ثانویه  بشود .

3-      تشعشع : در این نوع حرارت توسط مادون قرمز انتقال می یابد .

4-      تماس شعله : شعله می تواند مواد قابل اشتعال مجاور را تحت تاثیر قرار داده وموجب گسترش  آتش گردد.

 

تقسیم بندی مكانها از نظر حریق : بر اساس استاندارد N.F.P.A  مكانها از نظر پتانسیل آتش سوزی به سه مكان ذیل تقسیم می شوند .

1-      مكانهای كم خطر( LOW ) : در این مكانها مقدار مواد قابل احتراق كم بوده و گسترش حریق زیاد نیست مانند مدارس ، منازل مسكونی و …

2-      مكانهای با خطر متوسط ( Modrate ) : در این مكانها مقدار ذخیره مواد سوختنی قابل توجه وقابل كنترل است مانند انبار پوشاك ، انبار مواد پلاستیكی و….

3-      مكانهای پر خطر ( High ) : در این مكاهانها مقدار ذخیره مواد قابل اشتعال زیاد بوده و در صورت بروز حریق آتش سوزیهای شدیدی رخ می دهد . مانند تولیدی رنگ ،‌لاستیك و پالایشگاه و …

مروری بر حریق ناشی از الكتریسیته : راههای ایجاد حریق در مدارهای الكتریكی به شرح ذیل است .  –        بار اضافی

–      اتصال كوتاه

–      تمركز مقاومتها در مدار

–       قوس الكتریكی

–        بار اضافی باعث داغ شدن تابلو ها می شود . همچنین بار اضافی می تواند باعث اتصال كوتاه و تشكیل قوس الكتریكی در نقاطی شود كه قسمت عایق سیم از بین رفته است ، اگر بریدگی یا شكستگی در هادی برق رخ دهد بلافاصله در انتهای جدا شده بریدگیها موقعی كه جریان در مدار وجود دارد جرقه تولید می شود.

–        كشف حریقهای ناشی از الكتریسیته از مشكل ترین نوع كشف علل حریق است.

–        وجود تاول در طول سیسم ها نشان دهنده حرارت یا بار اضافی است .

–        شدت قوس الكتریكی و میزان گرما بستگی زیادی به جریان و ولتاژ مدار الكتریكی دارد . درجه حرارت ممكن است آنقدر زیاد باشد كه مواد قابل احتراق اطراف خود را بسوزاند قوس الكتریكی نه تنها عایقها و پوشش مقاومت ها را می سوزاند بلكه ممكن است سبب ذوب شدن فلز هادی می شود .

 

طبقه بندی انواع حریق از نظر روش اطفاء :

گروه 1 : جامدات و مواد خشك ( طبقه A ) ویژگیها : از خود خاكستر بر جای می گذارند و با آب واكنش خطرناكی ندارند . مثال ها : چوب ، پارچه ، كاغذ ، كارتن ، لاستیك … روش اطفاء : خنك كردن با استفاده از آب

گروه 2 : آتش سوزی مایعات قابل اشتعال ( طبقه B ) ویژگیها : بعلت تبخیر سریع و سهولت اشتعال ، خطرناكتر از جامدات هستند بعلت نداشتن شكل ثابت احتمال پخش شده در محیط وجود دارد كه باعث ازدیاد شعله می گردد . مثال ها : تینر ، بنزین ، گازوئیل ،‌روغن روش اطفاء : جلوگیری از جریان یافتن مایع و گسترش سطح آن استفاده از خاموش كننده پودر و گاز ، كف ،‌شن و ماسه

گروه 3 : آتش سوزی گازها ی قابل اشتعال ویژگیها : بعلت حالت فیزیكی همواره آماده اشتعالند مثال ها : گازها شهری ، گازهای صنعتی تحت فشار روش اطفاء : قطع جریان گاز ، خنك كردن ( در صورتی كه منبع گاز سیلندر باشد ) استفاده از پودر خشك ، اولین اولویت قطع جریان سوخت می باشد .

گروه 4 : آتش سوزی برق ( طبقه C ) علل بروز : استفاده از تجهیزات الكتریكی نا مناسب ، شل بودن محل اتصالات  و انشعابات ، عبور سیم از محل نا مناسب ، قوس الكتریكی روش اطفاء : اولویت اول قطع جریان برق است . جهت اطفاء می توان از دی اكسید كربن ( CO2 ) استفاده نمود از آّب و كف بعلت احتمال بروز برق گرفتگی نباید استفاده كرد .

گروه 5 : آتش سوزی فلزات قابل اشتعال ( طبقه  D ) ویژگیها : از نظر شدت و سرعت سوختن و روش اطفاء با دیگر موارد متفاوت است مثال ها : سدیم ، پتاسیم ، منیزیم ، آلومینیم روش اطفاء : استفاده پودر و یا ماسه خشك از آب و كف نباید استفاده كرد چون باعث تولید هیدروژن می شود كه قابل اشتعال بوده و حریق را تشدید می كند .

گروه 6 : آتش سوزی مواد منفجره : ویژگیها : در صورت آتش سوزی در یك لحظه توام با انفجار از بین می رود مثال ها : تی ان تی به كلرات ها ، نیترات ها ، اسید پیكریك، دینامیت و … چگونگی پیشگیری : درصورتی كه این مواد در مجاورت حرارت قرار گیرند باید با استفاده از آب اقدام به خنك كردن آنها نمود .

مواد خاموش كننده : –   آب استفاده از آب برای كنترل حریق یكی از ساده ترین و موثرترین روش میباشد.  مزایای آب :

1-      فراوان و ارزان است

2-      سرد كننده مطلوب است

3-      غیر قابل تجزیه است

4-      توان سرد كنندگی بالایی دارد

5-      ویسكوزیته آن پایین بوده و در مجاری فلزی ، لاستیكی و برزنتی براحتی جاری می شود.

معایب آب :

1-      هادی الكتریسیته است

2-      قدرت تخریبی بالایی دارد

3-      سبب آسیب به اسناد ، داروها ، كار تنهای بسته بندی ، رنگها و … می شود

4-      سنگین بوده و حمل ونقل آن سخت است . – كف آتش نشانی (foam): بصورت محلول تهیه می شود به هنگام پاشیده شدن از سر لوله های كف ساز با آب و هوا تركیب شده و حباب سازی می گردد كف بدلیل گسترش فراوانی كه دارد روی حریق را پوشانده و مانع رسیدن اكسیژن به حریق می شود كف در دو گروه عمده زیر تقسیم بندی می شوند

الف : كف شیمیایی

ب: كف مكانیكی

الف :  كف شیمیایی : از واكنش دو ماده شیمیایی در آب حاصل می گردد . كف شیمیایی = آب + (8%) محلول بیكربنات سدیم + (13%) سولفات آلومینیم ب – كف مكانیكی : با وارد كردن هوا بدون آبی كه مقداری ماده غلیظ كننده كف در آن حل شده است ، تولید  می شود این عمل توسط سر لوله كف ساز صورت می پذیرد . كف مكانیكی به سه گروه ذیل تقسیم می شود . LX: كف سنگین یا كم توسعه با نیست افزایش حجمی تا 20 برابر محلول كف ساز MX: كف متوسط یا پر توسعه با نیست افزایش حجمی 20 برابر تا 200 برابر محلول كف ساز HX: كف سبك یا پرتوسعه با نیست افزایش حجمی 200 برابر تا 1000 برابر محلول كف ساز مهمترین خصوصیات كف نسبت توسعه و مدت ماندگاری آن بر روی حریق است .

– خاموش كننده های مولدكف :

الف: مولدهای كف شیمیایی : این نوع خاموش كننده ها بخاطر عدم كارائی امروزه كابردی ندارند.

ب : مولدهای كف مكانیكی : این نوع خاموش كننده ها دارای شیلنگ مخصوص و سرلوله كف ساز برای پاشش كف است ، سرلوله كف ساز ، برای مخلوط نمودن هوا با مایع كف و حباب سازی می باشد . طول پرتاب در این نوع حدود 7 متر و مدت زمان تخلیه 120-60 ثانیه است ،‌ داخل محفظه كپسول دارای پوشش لاستیكی جهت جلوگیری از زنگ زدگی است

– پودرهای خاموش كننده : این تركیبات براحتی جهت اطفاء و انواع حریق های C،B،A بكار می روند ، پودر شیمیایی روی حریق پاشیده شده و باعث پوشاندن حریق و جلوگیری از رسیدن اكسیژن می گردد . پودرها در حرارتهای بالای °C60 پایداری خوبی ندارد و امكان چسبندگی آنها در كپسول زیاد است قطر ذرات  75-10 میكرون می باشد هر چقدر قطر ذرات ریزتر باشد

پودر موثرتر خواهد بود فرمول پودرها عمدتا” به شرح ذیل است :

1- كربناتها : شامل كربنات و بیكربنات سدیم و پتاسیم است

2- سولفاتها : شامل سولفات سدیم و سولفات پتاسیم

3- فسفات ها : شامل مونو آلومینیم فسفات

4- مانكس : بهترین پودر می باشد كه 6 برابر پودرهای معمولی موثر است تركیبی از كربنات پتاسیم، اوره و مواد دیگری است و از حدود 14 عامل تشكیل شده است – خاموش كننده پودر و گاز: یكی از متداول ترین خاموش كننده های می باشد ، از نظر ساختمان به دو شكل ذیل می باشند .

1-  پودر وگاز با فشار دائم : مقدار معینی پودر (حدود 1223′>  كپسول )را توسط گاز ازت یا co2 تحت فشار 150 psi قرارمیدهند كپسول درجه دار بوده و استفاده از آن راحت بوده و با كشیدن ضامن  می توان از آن استفاده كرد .

2-   پودر و گاز بالن دار : این نوع خاموش كننده ها دو نوع می یاشد

الف : بالن داخل  ب: بالن بغل

فشار لازم در این كپسول توسط co2 مایع تامین می شود كه درداخل بالن قرار دارد . در خاموش كننده های پودر و گاز به مرور زمان در اثر رطوبت پودر داخل  كپسول محتوی مواد خاموش كننده را سروته نمود .

– پودر خشك : برای خاموش كردن حریق فلزات قابل اشتعال مثل سدیم ، پتاسیم ، منیزیم (حریقهای نوع D ) كاربرد دارد این پودر ها با نامهای تجاری مختلفی از  جمله TEC ( مخلوط كلروسدیم ، پتاسیم ، باریم ) ، DX ( مخلوط گرافیت ، كلروسدیم ،‌خون خشك ) می باشد .

– گازCO2 : دی اكسید كربن گازی است بی بو ، غیر سمی ، سنگین تر از هوا ، غیرقابل احتراق كه هادی الكتریسیته نیست و باعث خسارت به مواد موجود در حریق نمی شود برای حریقهای الكتریكی و الكترونیكی بدلیل عدم هدایت برق وعدم وجود مواد باقیمانده بسیار مناسب است و به سه شكل ذیل دراطفاء حریق عمل می نماید .

الف: خفه كردن حریق با ایجاد یك لایه در مقابل هوا

ب: رقیق كردن اكسیژن هوا

ج: سرد كردن اتش – خاموش كننده co2 : خاموش كننده co2 بدلیل خنك كنندگی ، خفه كنندگی آتش ، رقیق كنندگی اكسیژن اطراف حریق ، عدم بجا گذاری اثر برروی دستگاه و عدم صدمه مكانیكی به دستگاهها و طول عمر و اطمینان آنها بسیار مناسب است. سرلوله آن شیپوری می باشد كه علت آن ، جلوگیری از یخ زدن گاز CO2 در حین عبور از مسیر می باشد هنگام پركردن سیلندر  فقط 75% از حجم را از مایع CO2 پر می كنند.كپسولهای فوق در وزنهای 6 ، 9 ، 30 كیلویی ساخته شده اند .

– تركیبات هالوژنه ( هالن ) : ازتركیب عناصر هالوژنه ( I – cl – Br – f ) با یك یا چند هیدروژن CH4 یا C2H6 بوجود می آید. در وزن مساوی قدرت خاموش كنندگی آن 2-3 برابر CO2 و معادل پودر مانكس می باشد.

– خاموش كننده های مواد هالوژنه : این دستگاهها قدرت خاموش كنندگی بسیار بالایی دارند مكانیسم آن شبیه گاز CO2 بوده و قدرت خاموش كنندگی آن 2-3 برابر CO2 می باشد . برای تجهیزات پر ارزش و الكترونیكی بسیار موثر می باشد. خاموش كننده هالن برای اطفاء ماشین های الكتریكی و الكترونیكی ،حریق های مواد جامد پرارزش ، مركز مخابرات و …. كاربرد دارد. تعدادی از هالن های معروف : 1-   1301 CF3Br    برو مو فلورو متان 2-   104 (CCL4 ) گاز فسژن تولید می كند كه شدیدا” التهاب آور است . Θ – تركیبات هالن در اثر انتشار در جو بدلیل عمر طولانی و تركیب با  ازن باعث تخریب ازن شده و ایمنی جو را در مقابل اشعه ماورای بنفش كاهش می دهد. هیدرانت : ( شیرهای آتش نشانی ) این شیرها عموما” برای آبگیری خودروها و پشتیبانی ذخیره استفاده میگردد و برای اطفاء دستی افراد از فایرباكس استفاده می شود.

انواع نردبان :

1-  ساده

2- قابل گسترش

3- هیدرولیكی

4- اپتك

5- وامپر

6- ونگور

7- چهار بازویی

8- طنابی كامل استاندارد حمل نردبان : تا 5 متر یك نفر ، 5- 7.5 متر 2 نفر ، 12- 7.5 متر 3 نفر ، 16-12 متر 4 نفر ، 16-20 متر 5 نفر اسپرنكلر ( sprinkler ) : این سیستم دارای فشار لازم بصورت دائم می باشد و افشانه های اتوماتیك در موقع حریق مسیر را برای پاشش باز می نماید دردهانه افشانه ها در این شبكه یك حباب شیشه ای وجود دارد كه هنگام بالا رفتن دما در اطراف آن ،‌ حباب شكسته و باعث آزاد شدن مسیر جریان آب می شود.

تجهیزات خاموش كننده :

– براساس شیوه اطفاء ،میزان گسترش حریق و نوع حریق تجهیزات متنوعی وجود دارد.

1-  خاموش كننده های دستی : فراگیرترین وسیله خاموش كننده است كه حداكثر ظرفیت آن 14كیلو  یا 14 لیتر است مواد خاموش كننده تحت فشار معینی به سوی حریق پرتاب میگردند فشار لازم توسط گاز CO2  و N2 تامین می شود كه در حدود 100 psi  است طول مناسب پرتاب برای تمام مواد 7-2 متر می باشد تمام كپسولهای دارای ظرفیت 3 كیلو گرم و بالاتر بایستی دارای شیلنگ و سرلوله باشند طول شیلنگ نباید كمتراز 80% ارتفاع خاموش كننده باشد.

– بازرسی و آزمایش خاموش كننده دستی :

الف- بازدید ماهیانه : بازدید ظاهری ، فشار سیلندر از طریق فشار سنج ، بازدید محل نصب .

ب- بازدید آزمون شش ماهه : امتحان برخی از دستگاهها بطور تصادفی در یك حریق آزمایشی

ج- بازدید و آزمون سالیانه : الك و توزین مجدد پودر ، وزن نمودن بالن حاوی گاز باید بیشتر از 10% وزن كم نكرده باشد .

د- آزمون دو یا پنج ساله : با تست هیدرواستاتیكی استحكام سیلندر را در مقابل فشار می سنجد.

– اطلاعات و دستورالعمل بروی بدنه خاموش كننده :

1- نوع خاموش كننده و طریقه كاركرد آن

2-   نام كارخانه سازنده

3-   سال ساخت دستگاه

4-   شماره استاندارد

5-   شرایط نگهداری دستگاه

– تعیین مكان مناسب جهت نصب خاموش كننده :

1-  حداكثر در ارتفاع 5/1 متری از سطح زمین نصب شود چنانچه وزن خاموش كننده بیشتر از 18 كیلو باشد حداكثر در ارتفاع 1 متری از سطح زمین نصب شود.

2-   توزیع یكنواخت صورت بگیرد.

3-   در نزدیكی ورودی و خروجیها باشد .

4-   درمكانی نصب شود كه امكان صدمات فیزیكی را به حداقل برساند .

5-   مسیر دسترسی كوتاه و خالی از وسائل دست و پا گیر و مزاحم باشد.

6-   درفضای باز ، سیلدر نباید در مقابل تابش مستقیم نور خورشید یا برف و باران قرار گیرد.

7-   باید دقت كرد كه خاموش كننده در فاصله ای دورتر از مواد مخاطره آمیز نصب شوند.

8-   فاصله دو كپسول نبایستی بیش از 30 متر باشد .

 

– فایرباكس :

یكی از ابزارهای مهم و مورد نیاز ساختمانها و انبارهای بزرگ می باشد . تعداد خروجیها و فایرباكس ها بستگی به وسعت هر طبقه دارد اجزای تشكیل دهنده فایرباكس عبارتند از :

–       یك قرقره ، یك سرلوله ، شیلنگ 20 متری

–    جعبه فایرباكس دارای خروجی های 5/2 و 5/1 اینچ می باشد ، سرعت اشتعال میزان مواد قابل اشتعال در تعیین نوع خروجی موثر است .

–    میزان آبدهی لوله های 5/2 ، 500 گالون در دقیقه و میزان آبدهی لوله های 5/1 اینج 100 گالون در دقیقه است ( هرگالون 5/4 لیتر ) در حال حاضر بیشتر از شیلنگ های 5/1 استفاده میشود. فاصله هر دو جعبه حداكثر 30 متر در نظر گرفته میشود.

–       اگر فایرباكس درون دیوار نصب میگردد بهترین قاصله از كف حدود cm70 است .

–        اگر فایرباكس بروی دیوار نصب میگردد . بهترین فاصله از كف حدود cm130 است.

   سیستم اعلام حریق :  

كشف و اعلام به موقع آتش سوزی می تواند از بسیاری صدمات به افراد و از بین رفتن سرمایه جلوگیری نماید روشها و وسایل اعلام حریق متنوع بوده و بنابه امكانات مالی و اهمیت موضوع از یكی از روشهای دستی و یا اتوماتیك استفاده میشود .

الف : روش دستی اعلام حریق :

1-   اعلام دستی از طریق آژیر دستی : این روش امروزه خیلی متداول نیست .

2-  اعلام توسط سیستم الكتریكی : دراین روش به فواصل مختلف كلیدهایی با درپوش شیشه ای نصب می شوند . دراین روش با شكستن شیشه توسط فشار انگشت شصت آژیر اعلام حریق به صدا درمی آید.

3-   اعلام توسط بلندگو : مثل بند قبل بوده تنها فرق آن اعلام پیام از طریق بلندگو در این روش است.

4-   استفاده از تلفن : شماره مركز آتش نشانی باید به فواصل مختلف نصب شود. ب- سیستم اعلام حرق اتوماتیك : شامل كاشفهای حریق ( دتكتورها ) ، كابل ها و منبع تغذیه است .

–  انواع دتكتورها به شرح ذیل است :

1-  دتكتورحرارتی : این دستگاهها هنگامی بكارمی افتند كه حرارت معینی باعث تحریك دتكتور شود این حرارت مابین C°82- 52  و معمولا” C°60 می باشد.

2-  دتكتور دودی : بدو شكل یونیزه و فتو الكتریك وجود دارند. شكل یونیزه طوری طراحی شده اند كه می تواند در حضور ذرات 1% تا یك میكرون تحریك شوند . رطوبت و ذرات روغنی ممكن است اثر نامطلوب بر روی عملكرد دستگاه داشته باشد. در شكل فتو الكتریك یك منبع تولید نور مرئی بطور مستقیم با تحت زاویه °90 درجه بر چشم الكترونیك می تابد.

3-   دتكتورهای شعه ای : به نور مرئی با طول 760-380 نانومتر حساس می باشد، این كاشفها سریع و مطمئن هستند.

4-   دتكتورهای گازیاب : برای تشخیص گازهای قابل انفجار و گازهای ناشی از حریق بكار می روند.

–  انتخاب و نصب دتكتورها:

1-   نبایستی از كاشفهای جساس به ماهیت كار استفاده نمود.

2-   تعداد دتكتورها وابسته به مساحت حوزه حفاظتی و نوع دتكتور متفاوت است.

اطفاء حریق دستی بر مبنای نوع خاموش كننده : برای خاموش كننده پودر و گاز و كف روش خاموش كردن به روش خفه كردن سطحی است ، لذا سطح حریق مهم می باشد و در خاموش كننده CO2 و هالون حجم احتمالی حریق مهم می باشد ، میزان خاموش كننده براساس فرمولی خاص محاسبه می گردد ،  بعنوان نمونه چگونگی محاسبه پودر و گاز در ذیل آورده می شود.

1-   محاسبه سطح كارگاه .

2-   تعیین دانسیته (چگالی ) مواد سوختنی

3-   تعیین مكان از نظر میزان خطر حریق ( كم خطر ، با خطر متوسط ، پر خطر ).

4-   تخمین حداكثر سطح احتمالی حریق .

5-   تعیین ارزش كالاهای و دستگاهها .

6-   مشخصات پودر مصرفی .

7-  تعیین فاكتور خاموش كنندگی (k) : این فاكتور باتوجه به نوع پودر مصرفی از نظر مرغوبیت ، میزان خطر حریق ، سرعت گسترش ، ارزش دستگاهها و كالاههای در معرض سوخت ، میزان مهارت افراد عمل كننده بین  2 تا 10تعیین می شود .

8-   محاسبه وزن كلی پودر و گاز ( میزان پودر = K * سطح احتمالی حریق ).

9-   تعداد و نوع خاموش كننده ها مشخص می شود .

10-  برآورد هزینه اجرا

11-  در خاتمه نقشه كارگاه و محل مناسب نصب خاموش كننده های دستی را برروی نقشه مشخص می نمایند .

اهم وظایف افسر آتش نشانی :

1-   اعمال فرماندهی و مدیریت كارا و مفید بر گروههای عملیاتی تحت امر خود .

2-   اطفاء  حریق كامل و ایمن نمودن مكان یا محیط حریق زده.

3-   به حداقل رساندن بروز خسارات از جهت استفاده از وسایل و یا مواد اطفاء همچون آب و…

4-   حفظ صحنه حریق به لحاظ بررسی علل وقوع آن.

5-   مشاهده و بخاطر سپردن صحنه حریق در اولین لحظات رسیدن به محل حریق زده.

6-   بررسی علل حریق .

7-   استفاده و به كارگیری به موقع از دیگر نیروهای و عوامل مرتبط با موضوع.

اقداماتی كه پرسنل شركت آرتاویل تایر در موقع حریق باید انجام دهند بشرح ذیل  می باشد:

1-خونسردی خود را حفظ نمایید

2= در صورتی كه آتش سوزی در بیرون از ساختمان است پشت به باد بایستید .

3-ضمن اقدام برای شناسایی حریق به واحدآتش نشانی شركت اطلاع دهید

4-حریق را شناسایی نموده و بر اساس نوع حریق ، خاموش كننده را انتخاب نمایید.

5-آنقدر به آتش نزدیك بشوید كه خطر تهدید تان نكند.

6-در صورتی كه از كپسول پودر و گاز استفاده می نمایید كپسول را سر وته نمایید تا كلوخه های پودر از بین برود اگر از كپسول تحت فشار دائم استفاده می نمایید ضامن را كشیده و كپسول را استفاده نمایید واگر از كپسول بالن بغل استفاده می نمایید شیر بالن را باز نموده و همزمان نازل را باز نمایید.

7-اگر از كپسول co2 استفاده می نمایید ضامن ر اكشیده و كپسول را استفاده نمایید.

8-اگر از جعبه آتش استفاده می نمایید شیلنگ را به جعبه و نازل را به سر شیلنگ بسته و استفاده نمایید .

9-همه حریق ها از كوچك و بزرگ و آنهایی كه خودتان سریع خاموش می نمایید را به واحد آتش نشانی اطلاع دهید .

اطلاعات ایمنی مواد (MSDS  ) مواد شیمیایی دارای اطلاعات ایمنی هستند كه در آن خواص ظاهری ، شرایط نگهداری ، اثرات بهداشتی ، كمكهای اولیه ، میزان مواجهه مجاز ، قابلیت احتراق و انفجار ، چگونگی اقدام  در هنگام نشت ، وسایل حفاظت فردی مورد نیاز ، چگونگی خاموش كردن آن ماده در موقع حریق و …… را تشریح كرده است . اصولا”‌شركت سازنده موظف به تهیه و ارایه MSDS مواد به مصرف كننده می باشد . پرسنل آتش نشانی با مطالعه اطلاعات فوق می توانند با آمادگی كامل و سرعت عمل بیشتر  حریق را اطفاء نمایند.

 

عوامل مهم در هنگام مشاهده صحنه آتش سوزی :

–       وسعت حریق كجا و چه محلی در حال سوختن است ؟ در چندمین طبقه ؟ چه مقدار از ساختمان درگیر است ؟

–       جهت پیشروی سریع ( آیا پیشروی حریق در جهت عمودی است یا افقی ) .

–    رنگ دود و شعله ها : مشاهده رنگهای غیر معمول و  غیر عادی دود و شعله ها بخصوص بوی مشخص می تواند نشانگر یك ماده قابل اشتعال خاص باشد.

–       باز بودن درها و پنجره ها و قفلهای شكسته دلیل خوبی بر عمدی بودن حریق می تواند باشد.

–    در زمان عملیات اطفاء حریق فرمانده عملیات بایستی حتی المقدور از جابجایی بی مورد وسایل جلوگیری كند.

–       اصول گزارش نویسی: راههای جمع آوری اطلاعات  :

1- برگه های گزارش و یادداشتها

2- نوارهای ضبط شده

3- عكسبرداری : درزمان شعله وری و  بعد از اطفاء

4-  ضبط نوارهای ویدویی

5- نقشه ها و كروكی ها –

 

نكات مهم هنگام گزارش نویسی :

1-  گزارش نویسی یك فاكتور اساسی از كل بررسی حریق می باشد و داشتن آموزش كافی در این زمینه الزامی است .

2-   گزارش نوشته شده می بایست منطبق بر بررسی انجام شده یاشد .

 

خصوصیات یك گزارش خوب و موفق :

1-   نبود هیچ ابهام یا مجهول در گزارش.

2-   كارشناس بطور عجولانه نتیجه گیری نكرده و با استفاده از وقت خود به طور كامل و با توجه به مشهودات موجود در صحنه حریق نتیجه گیری نماید.

3-  در زمان بررسی باید تمام مشاهدات ولو به نظر بی ربط ثبت شود و كارشناس نباید این مطلب به ظاهر بی ربط را حذف نماید.

زبان حریق :

–    وجود دود ، سیاهی در روی دیوارها ، سقف ها ، پنجره ها و آیینه نشان از یك حریق كند سوز و بدون شعله است .

–    وجود تكه ها یا ذرات بتون و نازك كاری شده نشان دهنده حرارت بالاست كه یكباره ایجاد شده است و انبساط را باعث شده است .

نیروهای درگیر در ارزیابی علت حریق :

1- پلیس

2- بیمه

3- آتش نشانی

–  سوالهای مهم مطرح برای پلیس:

1- حریقهای كه گمان می رود به طور عمدی صورت گرفته است .

2- حریقهایی كه دارای قربانی  بوده و یا صدمات شدیدی به بار آورده باشد.

–  نكات قابل توجه در بازرسی از دیدگاه بیمه :

1- علت حریق

2- دلایل گسترش حریق

3- موادی كه طعمه حریق شده اند

4  – موارد منجربه به فوت و جراحت از جهت هزینه های بیمه ای

5 – ارزش كالاهای درگیر در حریق .

تخلیه ونجات : نجات : جابجا كردن یا نقل و انتقال انسان ، حیوان و اشیاء از یك محیط ناامن به یك محیط امن

محیط نا امن : محیطی كه براثر یك حادثه ای بوجود آمده است .

محیط امن : محیطی است كه عوامل و شرایط جوی هیچ خطری را برآن جا متصور نیست در موقع نجات به سه نوع افراد برخورد می كنیم

1- افراد سالم

2- افراد مجروح

3- افراد درگیر اولویت اول خروج افراد سالم است ؛ در مرحله دوم به افراد مجروح كمك می نماییم و در مرحله سوم افراد در گیر را نجات می دهیم .

افراد حساس در مقابل استنشاق دود حریق عبارتند از :

1- اطفال ( كمتر از 9 سال )

2- افراد مسن ( بالای 65 سال )

3- بیماران قلبی

4- معلولین فیزیكی 5- مصرف كنندگان الكل

نكته : شعاع نجات هواپیما در موقع انفجار 300 متر است .

نقطه ملاقات MP  Metting Point) : در ساختمانهای بزرگ ، كارخانجات ، مدارس و …  نقاط ایمن توسط تابلو و یا توسط خطوطی مشخص می گردد برای هر MP لیست افرادی را كه باید در آن قرار بگیرند مشخص می گردد در ساختمانهای بسیار بزرگ چند نقطه بعنوان MP در نظر گرفته می شود در ساختمانهای بلند مرتبه یكی از  MPها ؛ پشت بام ساختمان است .

چندین نكته :    ■  درمحلهای حاوی مواد خطرناك

1-   جلوگیری از تجمع گردوغبار

2-    اجتناب از كاربرد كف پوش های نامناسب و صفحات فلزی

3- نظافت مرتب محل

■ در محلهایی كه مواد قابل اشتعال وجود دارد باید برای تامین گرما از رادیاتور استفاده كرد .

■ در محل هایی كه خطر انفجار و اشتعال وجود دارد باید :

1-  در اطراف ، منابع تولید حرارت و جرقه نباشد .

2-  دیوارها ، در و پنجره ها ضد حریق بوده و در مقابل انفجار مقاوم باشد .

3-  كف از مصالحی باشد كه در اثر سقوط اجسام یا اصطكاك ایجاد جرقه نكند .

4-  دارای دریچه انفجار باشد.

■ مخازن مایعات قابل اشتعال : ◄ حداقل فاصله 20 متر از ساختمانهای مجاور ◄ نصب مخزن بروی پایه های غیرقابل اشتعال ◄ حفاظت مخزن در مقابل صاعقه ◄ عدم پیدایش فشار یا خلاء در روی سطح مایع

■   بشكه ها و ظروف : ◄ نگهداری مایعات خطرناك در روی سكوهای سیمانی ، آجری و یا جایگاههای فلزی ◄ خنك بودن محل نگهداری ظروف محتوی اسید ◄ باز كردن درب بشكه های محتوی مواد قابل تبخیر دوبار در هفته

■  بشكه های پر وخالی را باید جدای از هم انبار نمود   در مجاورت هر هیدرانت بایستی جعبه فایر نصب شده و همواره مجهز به شلنگ و نازل و حتی كپسول آتش نشانی باشند . نكته قابل ذكر اینست كه كلیه فایرباكس ها و هیدرانت ها و جعبه های استقراركپسول های آتش نشانی به رنگ قرمزكه نشانه آتش می باشد ، انتخاب میگردد . با توجه به نوع محتویات و تجهیزات در محل ، اولا” اسپرینكلر بایستی از نوع آبی و یا گازی انتخاب گردیده و ثانیا” چنانچه از نوع آبی در نظر گرفته شوند بایستی با توجه به شرایط اقلیمی و همچنین جلوگیری از ضایعات بر اثر نشت آب از افشانك از نوع خشك و یا تر انتخاب گردند و طبق دستورالعمل شركت نصاب كارائی سیستم طبق برنامه زمان بندی شده ارزیابی گردد .از طرفی دیگر تابلو اصلی CENTERAL PANEL بایستی زون بندی شده و در مقر آتش نشــــانی و یــــا انتظامات قرار گرفته باشد و سیستم از نوع برق و باطری و به طریقه VIDIO , AUDIO (سمعی و بصری) باشند .  پوش باتم ها بایستی در معرض دید و بخصوص در مدخل ورودی راهروها ، سالنها و در محوطه ها در مكانهائی قابل تشخیص و رویت قرار گیرند و ضمنا” به منظور بررسی كارائی سیستم بایستی تست های دوره أی طبق ضوابط شركت سازنده و نصاب انجام پذیرد . و از طرفی دیگر تابلو اصلی دقیقا” زون بندی گردیده و در مقر آتش نشانی و یا انتظامات قرار گرفته باشد و سیستم بصورت سمعی و بصری VIDIO , AUDIO)) باشد . جهت پمپ های تحت فشار بایستی همواره پمپ رزرو (پمپ كمكی) در نظر گرفته شود و همچنین چنانچه پمپ از نوع دستی (غیراتوماتیك) می باشد بایستی استارتر یا سوئیچ پمپ در دسترس واحد آتش نشانی و یا انتظامات قرار داشته و یا اینكه در طول شبانه روز در مقر پمپ اپراتور حضور داشته و اعلام سریع به مسئول مربوطه و راه اندازی پمپ وجود داشته باشد . با توجه به مراتب فوق كارشناس بایستی وضعیت شبكه آب آتش نشانی را از ابتدای منابع تامین و ذخیره و انتقال آب به فایرباكس ها و قرقره ها و هیدرانت ها مورد توجه قرار داده و با توجه به وضعیت ریسك جهت رفع نواقص آن توصیه های لازم را ارائه نماید